Ung thư đường tiêu hóa: Phát hiện sớm, điều trị đúng có thể chữa khỏi bệnh

Dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư đường tiêu hóa

Ngày 29/7, báo phối hợp cùng Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc – Phúc Trường Minh tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Bệnh lý tiêu hóa, gan mật tụy dưới góc nhìn chuyên gia: Hiểu đúng - sống khỏe”.

Chia sẻ tại buổi tọa đàm, Thầy thuốc Nhân dân, PGS.TS.BS Nguyễn Xuân Hùng, Trưởng khoa Ngoại tổng hợp kiêm Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc - Phúc Trường Minh, cho biết, sau hơn 40 năm làm việc trong chuyên ngành tiêu hóa, đặc biệt là phẫu thuật ung thư đường tiêu hóa, TS Hùng nhận thấy nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, đúng cách thì hoàn toàn có thể điều trị khỏi.

Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và chủ động đi khám? Với nhóm bệnh thuộc đường tiêu hóa trên, bao gồm thực quản, dạ dày và tá tràng, những biểu hiện ban đầu có thể khá điển hình.

Thầy thuốc Nhân dân, PGS.TS.BS Nguyễn Xuân Hùng (thứ hai bên trái) và Thầy thuốc Ưu tú, TS.BS Đỗ Tuấn Anh tham gia chương trình toạ đàm (Ảnh: Mạnh Quân).

Theo TS Hùng, đối với ung thư thực quản, dấu hiệu sớm thường gặp nhất là nuốt nghẹn. Người bệnh cảm thấy vướng, khó nuốt khi ăn - đây là biểu hiện đặc trưng và cần được kiểm tra sớm, đặc biệt là bằng phương pháp nội soi thực quản. Triệu chứng này cũng có thể gặp ở các bệnh lý lành tính khác, nhưng việc nội soi giúp chúng ta phát hiện rõ tổn thương - là viêm, loét hay khối u.

Với các bệnh lý ở dạ dày và tá tràng, nơi thường xuyên gặp các tổn thương do viêm loét, cần đặc biệt cảnh giác vì một tỷ lệ nhất định, khoảng 5-10%, các vết loét ở dạ dày có thể là ung thư.

Nếu không phát hiện và điều trị sớm, các tổn thương này có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như chảy máu, hẹp môn vị (gây tắc nghẽn đường tiêu hóa), thậm chí là thủng khối u. Khi bệnh đã có biến chứng như vậy thì đồng nghĩa với việc đã ở giai đoạn muộn.

TS Hùng một lần nữa nhấn mạnh, việc phát hiện sớm là yếu tố then chốt trong điều trị ung thư đường tiêu hóa. Để làm được điều đó, người dân cần thực hiện sàng lọc, đặc biệt khi có các triệu chứng tiêu hóa kéo dài như đau vùng thượng vị, đầy bụng sau ăn, ợ hơi, ợ chua. Đây là những biểu hiện rất phổ biến nhưng cũng có thể là dấu hiệu sớm của tổn thương ác tính.

Thầy thuốc Nhân dân, PGS.TS.BS Nguyễn Xuân Hùng, Trưởng khoa Ngoại tổng hợp kiêm Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc - Phúc Trường Minh (Ảnh: Thành Đông).

Theo ông, phương pháp sàng lọc hiệu quả nhất hiện nay chính là nội soi. Đối với người có triệu chứng nghi ngờ, nội soi giúp phát hiện các tổn thương viêm, loét, khối u, đồng thời có thể sinh thiết để xác định bản chất của tổn thương đó là lành hay ác tính.

Đặc biệt, với những người trên 40-50 tuổi, có tiền sử gia đình mắc ung thư tiêu hóa, thì việc chủ động nội soi định kỳ là điều rất cần thiết.

Thực tế qua quá trình làm việc ông thấy rất mừng khi nhiều người có dấu hiệu như trào ngược, đau dạ dày... đã chủ động đến gặp bác sĩ và đề nghị được nội soi để tầm soát ung thư.

Ngoài nội soi, để đánh giá toàn diện hơn, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), cộng hưởng từ (MRI) để có cái nhìn tổng thể, từ đó đưa ra hướng xử trí chính xác nhất.

Với ung thư đại - trực tràng, đây là nhóm bệnh lý thuộc đường tiêu hóa dưới và có những biểu hiện rất khác so với các bệnh lý đường tiêu hóa trên. Theo ông, dấu hiệu sớm và quan trọng nhất là sự thay đổi thói quen đại tiện.

Bình thường, khi hệ tiêu hóa hoạt động tốt, người khỏe mạnh sẽ ăn uống ngon miệng, đại tiện đều đặn vào một khung giờ nhất định trong ngày, phân thành khuôn, không có dấu hiệu bất thường. Nhưng nếu có sự thay đổi bất thường như: đại tiện không đúng giờ, đi xong vẫn cảm thấy chưa hết, đi nhiều lần trong ngày, phân nát, lẫn nhầy hoặc máu... thì đó là dấu hiệu cảnh báo quan trọng.

Bên cạnh đó, các triệu chứng như đau bụng từng cơn, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa (lúc táo bón, lúc tiêu chảy), sút cân đột ngột không rõ nguyên nhân... cũng cần được đặc biệt chú ý. Đây đều có thể là biểu hiện sớm của khối u gây bán tắc ruột hoặc ảnh hưởng đến quá trình hấp thu.

"Khi có các triệu chứng nêu trên, người dân nên đến khám tại các cơ sở y tế có chuyên khoa tiêu hóa. Hiện nay, cả bệnh viện công và tư đều có đầy đủ trang thiết bị hiện đại để chẩn đoán sớm các bệnh lý tiêu hóa", TS Hùng nhấn mạnh.

Cả hai loại ung thư gan và ung thư đường mật đều có điểm chung là khó phát hiện ở giai đoạn sớm vì triệu chứng thường mờ nhạt, không rõ ràng. Do đó, cách tốt nhất để phát hiện sớm là kiểm tra sức khỏe định kỳ và đi khám ngay khi có những dấu hiệu bất thường về tiêu hóa hoặc toàn thân.

Khối u lành tính ở gan, túi mật có tiến triển thành ung thư?

TS Hùng cho biết, hiện có một số loại u lành tính ở gan có nguy cơ tiến triển thành ung thư nếu không được theo dõi hoặc can thiệp kịp thời. Một trong những khối u lành tính có khả năng chuyển dạng ác tính là u tuyến biểu mô tế bào gan, hay còn gọi là adenoma gan.

Đây là loại u thường gặp ở phụ nữ, đặc biệt là những người sử dụng thuốc tránh thai kéo dài. Mặc dù là u lành tính, nhưng adenoma gan có nguy cơ chảy máu nội tạng và chuyển thành ung thư, vì vậy thường được khuyến cáo phẫu thuật sớm nếu có điều kiện.

Một loại khối u lành khác là u máu gan. Đây là u lành tính phổ biến nhất ở gan và thường không cần điều trị nếu không có triệu chứng. Tuy nhiên, trong những trường hợp u máu có kích thước lớn, chèn ép các cấu trúc lân cận hoặc có dấu hiệu nghi ngờ ác tính (dù rất hiếm), bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp.

Theo các chuyên gia, hiện nay y học hiện đại có những thành tựu vượt bậc, đặc biệt là trong chẩn đoán, can thiệp và điều trị (Ảnh: Mạnh Quân).

Thầy thuốc Ưu tú, TS.BS Đỗ Tuấn Anh, Chuyên gia Ngoại khoa Gan - Mật - Tụy trên 35 năm kinh nghiệm, Bệnh viện Hồng Ngọc - Phúc Trường Minh, cho biết thêm, polyp túi mật là tình trạng không bình thường, bởi thông thường, trong túi mật sẽ không có polyp. Về bản chất, polyp là sự phát triển bất thường của các tế bào ở lớp niêm mạc trong lòng túi mật, tạo thành những khối u nhỏ nhô ra phía trong.

Với những polyp có dấu hiệu tăng kích thước nhanh, ví dụ ban đầu chỉ là 3mm nhưng sau một năm kiểm tra lại đã lên tới 7-8mm thì cần được theo dõi sát và cân nhắc phẫu thuật sớm. Sự phát triển bất thường cả về kích thước và tốc độ tăng trưởng là yếu tố cảnh báo nguy cơ ác tính hóa.

“Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp ung thư túi mật được phát hiện trên nền của polyp túi mật. Do đó, việc theo dõi định kỳ và can thiệp đúng thời điểm đóng vai trò rất quan trọng để phòng ngừa nguy cơ ung thư”, TS Tuấn Anh nói.

“Quản lý” người bệnh ung thư một cách toàn diện

TS Hùng cho biết, việc điều trị ung thư sẽ tùy thuộc vào loại ung thư và giai đoạn bệnh. Thông thường, có bốn phương pháp điều trị chính: phẫu thuật, hóa trị, xạ trị và điều trị miễn dịch (bao gồm cả điều trị nhắm đích). Trong đó, phẫu thuật vẫn đóng vai trò quan trọng nhất, là nền tảng điều trị đối với nhiều loại ung thư.

Hiện nay, thuật ngữ phẫu thuật đang dần được mở rộng thành can thiệp, bao gồm cả các kỹ thuật ít xâm lấn.

Nếu phát hiện ung thư ở giai đoạn rất sớm, ví dụ ung thư lớp niêm mạc dạ dày hoặc đại tràng, bác sĩ có thể tiến hành nội soi can thiệp để cắt bỏ khối ung thư ngay trong quá trình nội soi, sau đó theo dõi định kỳ 3-6 tháng. Đây là phương pháp điều trị hiệu quả, ít xâm lấn và có thể giúp người bệnh khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện ở giai đoạn I.

Tuy nhiên, khi ung thư đã tiến triển đến giai đoạn II trở lên, thường cần phải phẫu thuật theo hướng triệt để. Phẫu thuật ung thư không giống như các phẫu thuật thông thường.

Ngoài việc cắt bỏ toàn bộ khối u, bác sĩ còn phải loại bỏ các hạch lân cận (hạch vệ tinh) có nguy cơ di căn. Trong một số trường hợp không thể can thiệp triệt để. Ví dụ như khối u gây tắc ruột, không còn khả năng mổ cắt, bác sĩ sẽ thực hiện các phẫu thuật giảm nhẹ như mở hậu môn nhân tạo hoặc nối tắt đường tiêu hóa để duy trì sự sống và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được đánh giá lại về mức độ di căn, tình trạng khối u, hạch... và được hội chẩn liên chuyên khoa để đưa ra phác đồ điều trị tiếp theo. Hội chẩn này thường có sự tham gia của bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ điều trị ung thư, bác sĩ gây mê hồi sức, bác sĩ tim mạch, bác sĩ dinh dưỡng… nhằm đảm bảo toàn diện cả trước, trong và sau mổ.

“Hiện nay, chúng tôi không chỉ điều trị mà còn quản lý người bệnh ung thư một cách toàn diện từ sức khỏe thể chất đến chất lượng sống.

Đồng thời, chúng tôi cũng theo dõi cả những người thân trong gia đình của bệnh nhân - những người có yếu tố nguy cơ cao - để thực hiện sàng lọc và can thiệp kịp thời, góp phần kiểm soát bệnh ung thư một cách chủ động trong cộng đồng”, TS Hùng nói.

Theo TS Hùng, hiện không chỉ các bệnh viện công mà cả khối tư nhân cũng đầu tư rất mạnh vào hệ thống trang thiết bị hiện đại (Ảnh: Mạnh Quân).

Lấy ví dụ với bệnh ung thư gan, TS Tuấn Anh cho biết, điều trị ung thư gan có nhiều phương pháp, tùy theo giai đoạn phát hiện và tình trạng khối u.

Nếu bệnh được phát hiện sớm và khối u còn trong giới hạn có thể can thiệp, thì phẫu thuật cắt gan vẫn được xem là lựa chọn tốt nhất. Trong trường hợp khối u nhỏ và ở giai đoạn rất sớm, có thể áp dụng các phương pháp ít xâm lấn như: nút mạch (TACE), đốt u bằng sóng cao tần (RFA), hoặc triệt để hơn là ghép gan.

Hiện nay, ghép gan ngày càng được thực hiện phổ biến hơn tại Việt Nam và là phương án điều trị mang lại hiệu quả cao đối với những bệnh nhân đủ điều kiện.

Đối với những bệnh nhân có khối u gan lớn, không còn khả năng phẫu thuật, các phương pháp điều trị nhằm làm chậm sự phát triển của khối u sẽ được cân nhắc.

Trong đó, nút mạch là một giải pháp tương đối hiệu quả, giúp kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Thực tế lâm sàng cho thấy, nhiều bệnh nhân không còn chỉ định phẫu thuật vẫn có thể sống thêm từ 5 đến 7 năm nhờ phương pháp này.

Với ung thư đường mật, nếu khối u còn khả năng phẫu thuật, nguyên tắc điều trị là ưu tiên phẫu thuật triệt để để cắt bỏ khối u, sau đó có thể kết hợp với hóa trị hoặc xạ trị. Tuy nhiên, ung thư đường mật thường đáp ứng kém với hóa chất và tia xạ.

Trong các trường hợp không thể phẫu thuật, bác sĩ có thể thực hiện dẫn lưu mật hoặc đặt stent đường mật để cải thiện lưu thông mật và giảm triệu chứng.

Riêng với ung thư tụy, bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn hơn do triệu chứng rất mơ hồ. Khi bệnh được chẩn đoán sớm và còn khả năng phẫu thuật, việc can thiệp kịp thời sẽ mang lại hiệu quả điều trị tương đối tốt. Tuy nhiên, với các trường hợp không thể mổ, hiện nay cũng đã có nhiều phương pháp điều trị giảm nhẹ nhằm nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Theo TS Hùng, hiện nay y học hiện đại có những thành tựu vượt bậc, đặc biệt là trong chẩn đoán, can thiệp và điều trị.

Từ kinh nghiệm nhiều năm làm nghề, ông thấy rõ sự thay đổi qua từng giai đoạn. Đến thời điểm này, công nghệ y tế thực sự đã bước vào một giai đoạn hoàn toàn mới. Hiện không chỉ các bệnh viện công mà cả khối tư nhân cũng đầu tư rất mạnh vào hệ thống trang thiết bị hiện đại.

Ví dụ như tại Bệnh viện Hồng Ngọc, môi trường làm việc hiện nay có thể nói là rất thuận lợi, đặc biệt với thế hệ bác sĩ trẻ. Các bác sĩ trẻ được tiếp cận những công nghệ, thiết bị mới nhất trên thế giới.

"Bất kỳ kỹ thuật tiên tiến nào được quốc tế áp dụng, các bạn cũng được cử đi đào tạo ngay tại Mỹ, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc hoặc Đài Loan. Việc cập nhật kiến thức và kỹ năng gần như theo sát tốc độ phát triển toàn cầu.

Chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời, đúng phương pháp là nguyên tắc cốt lõi để không chỉ kéo dài sự sống mà còn nâng cao chất lượng sống cho người bệnh ung thư", TS Hùng nói.