Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ không tham gia kế hoạch của Liên minh châu Âu (EU) nhằm chấm dứt nhập khẩu khí đốt Nga vào cuối năm 2027, đe dọa nỗ lực của Brussels trong việc giảm phụ thuộc vào năng lượng Moscow.
Nằm sát biên giới EU, Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu là tuyến trung chuyển chính của năng lượng Nga sang châu Âu. Tuy nhiên, theo đề xuất mới của EU, việc theo dõi chặt chẽ dòng chảy khí đốt – bao gồm yêu cầu doanh nghiệp cung cấp hợp đồng và dữ liệu nguồn gốc xuất xứ – sẽ cần sự hợp tác từ các quốc gia trung chuyển như Thổ Nhĩ Kỳ.
“Mặc dù EU có thể quyết định cấm hoàn toàn việc nhập khẩu khí đốt Nga, Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng các lệnh trừng phạt đơn phương có nguy cơ gây gián đoạn nền kinh tế và làm gia tăng lo ngại về an ninh năng lượng cho tất cả mọi người”, Bộ Ngoại giao Ankara cho biết trong một tuyên bố với tờ Politico. “Thổ Nhĩ Kỳ chỉ thực hiện những lệnh trừng phạt đã được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua", bộ khẳng định.
Giới phân tích cảnh báo lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ có thể tạo kẽ hở cho khí đốt Nga tiếp tục chảy vào EU sau thời hạn cấm. Rủi ro lớn nhất nằm ở hai điểm kết nối biên giới Thổ Nhĩ Kỳ – Bulgaria và Thổ Nhĩ Kỳ – Hy Lạp. Tại đây, các thỏa thuận trung chuyển phức tạp khiến EU khó xác định nguồn gốc thực sự của khí đốt, đặc biệt khi giá khí Nga rẻ hơn nhiều so với thị trường.
Năm 2023, EU nhập khoảng 1,9 tỷ m³ khí qua 2 tuyến trên, chiếm 1/5 trong tổng lượng khí đốt đường ống Nga vẫn còn chảy vào EU. Theo dự báo, con số có thể tăng gần gấp 3.
Vì vậy, các nghị sĩ châu Âu kêu gọi liệt các cửa ngõ này vào danh sách “nguy cơ cao” trong dự luật cấm nhập khẩu khí đốt Nga.
Thổ Nhĩ Kỳ nhập khẩu một lượng lớn khí đốt từ Nga, sử dụng một phần cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu phần còn lại sang Đông Nam Âu. Ankara cũng có kế hoạch đầy tham vọng là trở thành một trung tâm khí đốt tự nhiên lớn trong khu vực, thông qua cả hoạt động nhập khẩu từ Nga và Trung Á, cũng như thăm dò và sản xuất trong nước. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ thậm chí còn công khai ý định thay thế Ukraine trở thành tuyến đường trung chuyển chính giữa các mỏ khí đốt của Nga và người tiêu dùng châu Âu.
Ankara và các doanh nghiệp liên quan khẳng định dòng chảy khí đốt đã được giám sát chặt chẽ và dữ liệu nhập khẩu được công bố định kỳ. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia hoài nghi vì EU không có thẩm quyền kiểm tra trực tiếp tại Thổ Nhĩ Kỳ. Họ cũng lo ngại khả năng giấy tờ hải quan bị "sửa đổi" giống như các trường hợp bị nghi ngờ trong xuất khẩu dầu Nga.
Theo các nhà quan sát, nếu muốn Ankara hợp tác, Brussels có thể phải nhượng bộ, như nối lại đối thoại năng lượng cấp cao hoặc mở khóa các khoản vay xanh từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu. Đây là những ưu đãi gắn với tiến trình gia nhập EU. Thổ Nhĩ Kỳ được trao tư cách ứng viên EU từ năm 1999.
Tham khảo: Politico