Giả danh Đông y, trục lợi người bệnh

Từ Facebook, TikTok cho tới YouTube, chỉ cần gõ cụm từ “thuốc Đông y gia truyền ”, hàng trăm video hiện ra với kịch bản na ná: “Nhà tôi ba đời chữa khỏi bệnh xương khớp”, “Thuốc rừng quý hiếm - khỏi lành trong một liệu trình”. Những “lương y” tự xưng xuất hiện với áo blouse trắng, giọng điệu đĩnh đạc, bối cảnh bài bản như phòng khám.

Điều đáng nói là, họ không cần khám trực tiếp, không xét nghiệm, không đơn thuốc, chỉ cần bệnh nhân gửi vài dòng mô tả qua Zalo, Facebook là thuốc được gửi tận nhà. Tưởng như tiện lợi, hiện đại. Nhưng hóa ra, đây là mô hình “3 không” (không khám - không kê đơn - không kiểm chứng) mà nhiều đường dây làm thuốc giả đang sử dụng để trục lợi trắng trợn từ niềm tin vào y học cổ truyền.

Mới đây, ngày 5/6, Công an tỉnh Thanh Hóa khởi tố Hoàng Thị Ngọc (sinh năm 1988, Hà Nội), Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Tân Thảo Dược Nam Hoa, cầm đầu đường dây sản xuất thuốc giả với danh nghĩa “gia truyền Đông y”. Ngọc cùng đồng phạm nghĩ ra công thức thuốc, làm giả giấy kiểm nghiệm và “hợp thức hóa” sản phẩm bằng hồ sơ công bố tại Bắc Ninh.

Kết quả giám định cho thấy 12 loại thuốc của nhóm này không chứa hoạt chất điều trị, hoàn toàn không đủ điều kiện để được xem là thuốc. Gần 34.000 hộp thuốc giả, trị giá gần 1 tỷ đồng bị thu giữ.

Tại Thái Nguyên, Công an cũng phát hiện nhiều đối tượng sản xuất, phân phối thuốc Đông y giả. Hồ Thị Hoa (sinh năm 1989) cùng nhóm cộng sự mua thuốc trôi nổi, đóng gói giả thương hiệu nổi tiếng để bán online.

Nhóm này bán khoảng 1.000 sản phẩm mỗi tháng, thu lời hơn 200 triệu đồng. Một “lương y” mạng khác là Đỗ Tiến Hùng (sinh năm 1993, Thái Nguyên), điều hành hệ thống fanpage chuyên chữa bệnh xương khớp với doanh thu 400 triệu đồng/tháng. Hùng mua thuốc rẻ tiền, thuê người tư vấn giả danh bác sĩ Đông y, đánh vào tâm lí người bệnh sợ mổ, sợ tác dụng phụ của thuốc Tây.

“Thần dược” TikTok suýt lấy mạng người

Thuốc Đông y giả bị cơ quan công an thu giữ

Hậu quả của niềm tin mù quáng vào những sản phẩm “gia truyền” không rõ nguồn gốc không chỉ là tiền mất. Có những cái giá phải trả bằng sức khỏe, thậm chí tính mạng. Trường hợp nam bệnh nhân 67 tuổi ở Hà Nội là một minh chứng điển hình. Có tiền sử đái tháo đường và tăng huyết áp, bệnh nhân này bỏ thuốc Tây, chuyển sang dùng viên hoàn tán “gia truyền” mua qua TikTok.

Sau ba tháng, người đàn ông này nhập viện trong tình trạng nguy kịch. Kết quả xét nghiệm phát hiện thuốc chứa phenformin, hoạt chất đã bị cấm từ thập niên 1970 vì nguy cơ gây toan máu, tử vong nhanh.

Tương tự, ông N.V.T. (57 tuổi, ở Hà Nội) đối diện với nguy cơ tử vong cao do uống thuốc nam không rõ nguồn gốc. Có tiền sử bệnh gút mạn tính trên 10 năm, tăng huyết áp và đái tháo đường nhưng bệnh nhân này không điều trị thường xuyên. Mệt mỏi kéo dài nên ông T. tự tìm mua thuốc Đông y dạng viên cô đặc trên mạng để điều trị với liệu trình 4 tháng. Nhưng bệnh nhân này đã phải nhập viện điều trị do mệt mỏi, vàng da và vàng mắt.

Bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị viêm gan nhiễm độc cấp do ngộ độc thuốc và suy thận cấp. Sau 4 lần lọc huyết tương thì men gan có giảm nhưng chỉ số vàng da không cải thiện, bệnh nhân được chuyển đến Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương.

Tại đây, các chỉ số cho thấy tình trạng ứ mật dẫn đến vàng da của bệnh nhân T cao hơn 20 lần so với người bình thường. Việc sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc đã gây tổn thương gan, làm suy giảm chức năng gan.

Bác sĩ Dương Minh Tuấn, khoa Nội tiết - Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết mỗi năm các bệnh viện tiếp nhận nhiều trường hợp tương tự, chủ yếu là bệnh nhân tiểu đường tin vào “thuốc Đông y gia truyền” mua online. “Điều đáng buồn là nhiều bệnh nhân nhập viện quá muộn, biến chứng đã nặng, không cứu được”, bác sĩ Tuấn nói.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy cao áp Việt - Nga cũng cảnh báo: “Ngay cả những sản phẩm không gây hại tức thì cũng khiến bệnh nhân ảo tưởng khỏi bệnh, từ đó tự ý bỏ điều trị, đến khi phát hiện thì bệnh đã diễn tiến nghiêm trọng”.

Đông y là kho tàng quý báu của dân tộc với hàng chục nghìn hội viên, hàng ngàn bài thuốc đã được kiểm chứng.

Nhưng, hình ảnh của Đông y đang bị bóp méo nghiêm trọng bởi sự lộng hành của “lương y TikTok”, “ bác sĩ Facebook ” và những đường dây trục lợi tinh vi.

Cần nhiều giải pháp ngăn chặn

TS. Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lí Dược (Bộ Y tế) cho biết, hiện tượng làm giả thuốc nói chung và thuốc Đông y nói riêng ngày càng tinh vi như chia nhỏ quy trình sản xuất, dùng giấy tờ giả, lợi dụng các nền tảng mạng xã hội để tiếp cận người tiêu dùng. Trong khi đó, hệ thống kiểm nghiệm thuốc vẫn thiếu thiết bị hiện đại, không đủ năng lực kiểm nghiệm nhanh, xử phạt lại chưa đủ sức răn đe.

Trước tình hình này, các chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật, siết chặt kiểm soát thuốc bán online, bắt buộc truy xuất nguồn gốc qua mã QR, tăng đầu tư cho công nghệ kiểm nghiệm, ứng dụng blockchain để quản lí chuỗi cung ứng.

Cùng với đó, truyền thông đóng vai trò cảnh báo sớm, đúng và trúng tới người dân, những người đang bị bao vây bởi vô số lời mời chào hoa mĩ từ thế giới mạng.

“Bệnh từ miệng mà vào, họa từ mạng mà ra”, mỗi người bệnh cần tự trang bị kiến thức cơ bản, cảnh giác với thông tin chưa được kiểm chứng, tuyệt đối không mua thuốc không rõ nguồn gốc. Bởi, mỗi cú click trên mạng xã hội có thể là một lần đánh cược với sức khỏe chính mình.