Ba trụ cột để kinh tế tư nhân phát triển

Công nhân làm việc tại nhà máy gỗ AA Tây Ninh - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Đây là một tín hiệu tích cực và có thể dùng để phân tích về cách tiếp cận gắn với vai trò của ba trụ cột (thị trường - Nhà nước - xã hội) nhằm có thể đưa nghị quyết 68 vào cuộc sống.

Thị trường với các doanh nghiệp là nòng cốt tạo ra phần lớn của cải cho xã hội. Khi doanh nghiệp tập trung tạo ra giá trị thì cả xã hội sẽ đi lên; trái lại cấu kết, trục lợi, tước đoạt hay đánh cắp sẽ gây hại cho cả xã hội. Vinamilk hay FPT là những điển hình của nhóm thứ nhất; Thuận An thuộc nhóm thứ hai.

Động lực của thị trường dựa trên lòng tham và sự vị kỷ của con người. Trong môi trường cạnh tranh hoàn hảo, điều này giúp nguồn lực xã hội được sử dụng tối ưu và nhiều của cải nhất được tạo ra.

Tuy nhiên, cơ chế thị trường không đảm bảo việc phân bổ tối ưu nguồn lực xã hội khi xảy ra khuyết tật. 

Ví dụ doanh nghiệp muốn độc quyền để có thể mua thấp bán cao và họ sẽ đẩy các chi phí cho xã hội khi có thể như gây ô nhiễm môi trường chẳng hạn.

Thêm vào đó, trong cơ chế thị trường, khía cạnh công bằng thường bị bỏ qua. Trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp thường chỉ là cách thức tạo dựng tên tuổi hoặc là việc buộc phải làm trước các quy định của Nhà nước và áp lực của xã hội.

Do vậy cần có Nhà nước để cải thiện hiệu quả và công bằng thông qua các quy định, thuế và trợ cấp. Tùy theo mức độ phát triển mà trọng số của ba nhóm chức năng (tối thiểu, trung gian và tích cực) của Nhà nước có trọng số khác nhau.

Điều trớ trêu là cán bộ công chức nhà nước cũng là những người bình thường. Bằng chứng thực tiễn và các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy đa phần cán bộ công chức là vì mình và hành xử vì lợi ích cá nhân, cho dù sứ mệnh của Nhà nước là vì dân.

Đây là lý do làm cho tham nhũng và kém hiệu quả trở nên phổ biến trong khu vực công và các quan hệ thân hữu hay rất xảy ra.

Do vậy cần có vai trò của xã hội. Xã hội có chức năng giám sát hành vi của các doanh nhân và công chức nhà nước để đảm bảo những người này không gây tổn hại cho xã hội.

Thêm vào đó, các thiết chế cộng đồng là nơi để người dân có thể tham gia vào các vấn đề của xã hội, biểu đạt tiếng nói và quyền con người của mình.

Dựa trên ba trụ cột nêu trên, chúng ta có thể thấy giải pháp tường minh đối với đề xuất của ông Phạm Nhật Vượng nói riêng, cách thức phát triển kinh tế tư nhân nói chung. Đó chính là cạnh tranh lành mạnh và sân chơi bình đẳng khi vai trò của cả ba trụ cột được phát huy.

Để có thể trao cây sáo tốt nhất cho người thổi sáo hay nhất, Nhà nước nên tạo ra sân chơi và chính sách để tất cả những doanh nghiệp có khả năng và ước muốn tham gia đề xuất phương án như VinSpeed đã làm.

Đây là một quá trình cạnh tranh và lựa chọn lành mạnh và càng có nhiều phương án đề xuất càng tốt.

Bước tiếp theo là Nhà nước cung cấp thông tin đầy đủ và tạo cơ chế để người dân có thể tham gia đánh giá hiệu quả và giám sát việc triển khai thực hiện từ khâu chọn đơn vị triển khai đến khi hoàn tất dự án.

Tiếng nói và quan điểm của người dân là rất đa dạng do những góc nhìn và lợi ích khác nhau. Đây chính là điều Nhà nước cần tính đến và tạo điều kiện để tất cả các tiếng nói đều được đưa ra và nhìn nhận một cách thấu đáo.

Với các phương án do các doanh nghiệp đề xuất cùng với phương án Nhà nước tự làm, Nhà nước tổ chức đánh giá, thẩm định để lựa chọn phương án tốt nhất, VinSpeed khi đó chỉ là một phương án và nếu là tốt nhất cho xã hội thì xứng đáng được chọn.

Tuy nhiên có một điểm cần lưu ý là với một dự án quy mô dạng này, phương án nhiều doanh nghiệp tham gia theo cách thức mỗi người một đoạn thường hiệu quả và giảm thiểu rủi ro hơn.

Với thiết kế chung được phê duyệt và các yêu cầu về kỹ thuật, việc nhiều doanh nghiệp tham gia sẽ tạo ra không khí cạnh tranh và thi đua để có kết quả tốt nhất và cả xã hội được lợi.

Những đề xuất như VinSpeed là điều cần khuyến khích và việc phát triển dự án đường cao tốc Bắc - Nam nên để các doanh nghiệp dân tộc tham gia.

Đây là dự án lý tưởng để thử nghiệm cách thức vận hành quốc gia kiểu mới với vai trò của cả ba trụ cột và phát huy vai trò của kinh tế tư nhân, hay nói cách khác là đưa nghị quyết 68 vào cuộc sống.

Kinh tế tư nhân: Động lực quan trọng nhất của nền kinh tế

Bộ Chính trị vừa ban hành nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong nền kinh tế và đóng góp 55 - 58% GDP đất nước.