Đột quỵ ở tuổi thiếu niên

"Ngồi họp giao ban, nhìn lại danh sách 49 bệnh nhân đột quỵ mới nhập viện trong ngày hôm qua, số người dưới 56 tuổi đã chiếm gần 50%". 

Dòng chia sẻ của PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não, Bệnh viện Nhân dân 115 (TPHCM), không khỏi khiến nhiều người giật mình về thực trạng căn bệnh đột quỵ hiện nay. 

Từ lâu nay, đột quỵ luôn được gắn mác là "bệnh người già". Tuy nhiên, trên thực tế, độ tuổi người mắc căn bệnh này đang có sự chuyển dịch sang độ tuổi trẻ hơn. 

Nhiều bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Nhân dân 115 chưa tới 56 tuổi (Ảnh: BS).

15 tuổi đã bị đột quỵ

Nhớ lại những ca bệnh tiếp nhận khoảng thời gian gần đây, PGS Thắng không thể quên hai ca bệnh đặc biệt mới chỉ 15 tuổi. Hai người bệnh, một nam, một nữ cùng nhập viện với những dấu hiệu điển hình của đột quỵ như liệt nửa người, méo miệng và nói đớt.

Với bệnh nhân nữ, nhờ người nhà phát hiện sớm các biểu hiện bất thường, em nhanh chóng được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Nhân dân 115 và can thiệp kịp thời.

Không may mắn như trường hợp trên, nam bệnh nhân kia được đưa đến một cơ sở y tế tuyến dưới nhưng không xác định được nguyên nhân. Chỉ đến khi tình trạng ngày càng nặng, các triệu chứng không thuyên giảm sau 2-3 ngày, gia đình mới chuyển em lên Bệnh viện Nhân dân 115.

Qua hội chẩn, cả hai người bệnh được xác định bị hẹp động mạch não, khiến dòng máu lên não bị tắc nghẽn, dẫn đến đột quỵ. Sau khi được can thiệp lấy huyết khối và điều trị tích cực, cả hai đã hồi phục.

Theo PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, hiện tượng người trẻ bị đột quỵ không còn là cá biệt mà đang trở thành một xu hướng đáng báo động, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

Trẻ hóa độ tuổi người bệnh bị đột quỵ đang là xu hướng đáng báo động ở cả thế giới và Việt Nam. (Ảnh minh họa: iStock)

Độ tuổi bệnh nhân đột quỵ ở Việt Nam trẻ hơn nhiều so với thế giới

Mỗi năm, thế giới có hơn 14 triệu ca đột quỵ não mới, gây ra cái chết cho 6,5 triệu người. Trung bình, cứ 3 giây trôi qua, toàn cầu lại có 1 người bị đột quỵ. 

Theo dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và các nghiên cứu từ Đại học Oxford và Đại học Y khoa Yale, tuổi trung bình mắc bệnh đột quỵ trong dân số nói chung dao động 70-75 tuổi. Con số này có thể thay đổi tùy thuộc vào khu vực địa lý, giới tính, và các yếu tố nguy cơ.

Tại Việt Nam, thống kê của WHO trong năm 2020 ghi nhận gần 160.000 ca tử vong do đột quỵ, bao gồm tắc mạch não và xuất huyết não. Trong số đó, khoảng 2.300 bệnh nhân đăng ký tại RES-Q - nghiên cứu đầu tiên trên toàn cầu để cải thiện chất lượng đơn vị đột quỵ - có độ tuổi khoảng 60. 

"Điều này có nghĩa, tuổi mắc phải đột quỵ ở Việt Nam đang thấp hơn khoảng 10 tuổi so với số liệu các nước phát triển. Hay nói một cách khác, bệnh nhân đột quỵ tại Việt Nam đang trẻ hơn", PGS Thắng nhấn mạnh. 

Theo bác sĩ Thắng, không riêng ở Việt Nam, việc gia tăng tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tại các nước đang phát triển là một vấn đề đáng lo ngại, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. 

Ông cho biết, ngày càng có nhiều người trẻ mắc các bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu - những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ. Điều đáng lo là các bệnh này xuất hiện ở độ tuổi ngày càng trẻ. 

"Nguyên nhân chủ yếu là do lối sống ít vận động, chế độ ăn không lành mạnh (nhiều đồ ăn nhanh, ít rau củ), và béo phì - căn bệnh dần trở nên phổ biến trong bối cảnh hiện đại hóa", ông nhận định.

Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng cũng làm thay đổi thói quen sống của người trẻ. Họ phải đối mặt với căng thẳng kéo dài từ công việc, học tập và cuộc sống thành thị, dễ hút thuốc, uống rượu, sử dụng chất kích thích. Tất cả đều góp phần gây tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ.

Vị chuyên gia cũng cảnh báo về ảnh hưởng âm thầm nhưng nghiêm trọng của ô nhiễm không khí - một vấn đề phổ biến tại các đô thị lớn. 

"Ở nhiều thành phố lớn tại các nước đang phát triển, ô nhiễm không khí đạt mức báo động. Các nghiên cứu gần đây cũng gợi ý mối liên quan giữa ô nhiễm môi trường và việc tăng nguy cơ đột quỵ", ông chia sẻ.

Một vấn đề khác là việc tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế ở nhiều nơi. Hệ thống tầm soát các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường chưa thực sự hiệu quả. Nhiều người trẻ bị đột quỵ mà trước đó chưa từng biết mình có bệnh lý nền, đến khi phát hiện thì đã muộn.

Ngoài ra, yếu tố di truyền và chủng tộc cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ. Một số nhóm dân cư vốn đã có nguy cơ cao về bệnh mạch máu não, khi kết hợp với lối sống thiếu lành mạnh, sẽ khiến nguy cơ đột quỵ càng sớm và nặng hơn.

Cuối cùng, điều khiến PGS Thắng trăn trở nhất là nhiều người trẻ hoàn toàn không có nhận thức về đột quỵ. 

"Nhiều người có tâm lý chủ quan, cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người lớn tuổi. Điều này có thể dẫn đến sự chậm trễ trong việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp, làm tăng tỷ lệ tử vong hoặc biến chứng nghiêm trọng", bác sĩ Thắng nhấn mạnh.