08/05/2025 18:01

Vì sao dùng khói báo tin chọn ra Giáo hoàng?

Làn khói trắng từ ống khói nhà nguyện Sistine không chỉ là một tín hiệu thiêng liêng, đó còn là kết quả của quá trình bầu chọn âm thầm nhằm tìm ra 'người kế vị Thánh Peter'.

Thời gian để bầu chọn Giáo hoàng không cố định, và suốt chiều dài 2.000 năm lịch sử của Giáo hội Công giáo La Mã đã chứng kiến nhiều kỳ mật nghị hồng y kéo dài từ vài giờ đến vài năm.

Thời gian để bầu chọn Giáo hoàng

Đợt bầu chọn dài nhất diễn ra từ năm 1268 đến 1271, sau khi Giáo hoàng Clement IV qua đời. Các hồng y khi đó triệu tập tại thành phố Viterbo (Ý), nhưng những chia rẽ nghiêm trọng giữa phe thân Pháp và phe ủng hộ Đế quốc La Mã thần thánh khiến tiến trình Mật nghị hồng y và kỳ vọng của người Công giáo

Kết quả là Giáo hoàng Gregory X được chọn, và chính Ngài đã ban hành Tông hiến "Ubi periculum", đặt ra nền tảng cho mật nghị hồng y khép kín hiện nay, trong đó bao gồm quy định “giam lỏng” hồng y trong thời gian mật nghị.

Ngược lại, kỳ mật nghị ngắn nhất diễn ra tháng 10-1503, chỉ kéo dài khoảng 10 giờ. Khi đó Giáo hoàng Pius III vừa qua đời sau 26 ngày tại vị. Vì thế các hồng y chưa kịp rời Rome quá xa, nên nhanh chóng triệu tập mật nghị mới và chọn ra Giáo hoàng Julius II.

Từ năm 1600 đến 1900, các kỳ mật nghị thường kéo dài khoảng hai tháng. Lần gần nhất mật nghị mất gần 2 tháng là vào năm 1831, với 51 ngày để chọn ra Giáo hoàng Gregory XVI.

Tuy nhiên trong hai thế kỷ gần đây, tiến trình đã được rút ngắn đáng kể khi hầu hết các kỳ mật nghị đều chỉ diễn ra trong hai hoặc ba ngày.

Điển hình là các kỳ mật nghị năm 1939 (chọn ra Giáo hoàng Pius XII), mật nghị năm 1978 (chọn ra Giáo hoàng John Paul I), mật nghị năm 2005 (chọn ra Giáo hoàng Benedict) và mật nghị năm 2013 (chọn ra Giáo hoàng Francis) đều chỉ kéo dài hai ngày, qua 2 đến 5 lần bỏ phiếu.

Kể từ thời Giáo hoàng Gregory X, các hồng y được “khóa kín” trong một không gian biệt lập, không tiếp xúc với thế giới bên ngoài cho đến khi bầu ra được Giáo hoàng.

Bản thân từ "mật nghị hồng y" (Conclave) bắt nguồn từ tiếng Latin “cum clave”, nghĩa là “khóa kín”. Cách duy nhất để truyền tin ra bên ngoài là thông qua làn khói bốc lên từ ống khói.

Theo giáo sư nghiên cứu về phụng vụ và thần học về các bí tích (Liturgical Studies and Sacramental Theology) tại Đại học Công giáo Úc (ACU) Clare Johnson, việc dùng khói làm tín hiệu cảnh báo, triệu tập hoặc truyền tin đã có từ hàng ngàn năm trước, thông qua nhiều kỹ thuật.

“Những kỹ thuật này có thể bao gồm việc thay đổi vị trí phát ra khói (giữa đồi hoặc trên đỉnh đồi), thay đổi màu sắc của khói (thông qua việc sử dụng nhiều loại lá khác nhau hoặc độ ẩm của lá), phát khói ngắt quãng hoặc chuyển hướng cột khói ở các thời điểm khác nhau để tạo ra nhiều ‘loại khói’ cụ thể”, bà Johnson nói với Đài CBS News.

Cũng theo nữ giáo sư này, các hồng y đã bắt đầu tạo tín hiệu từ khói sớm nhất là từ năm 1417. Tuy nhiên đến thế kỷ 18, nhà nguyện Sistine mới lắp hệ thống ống khói đầu tiên.

Năm 2013, cựu giám đốc phòng báo chí Tòa thánh Vatican, linh mục Federico Lombardi tiết lộ các hồng y đã thêm kali perchlorate (KClO4), anthracene (C14H10 ) - một hợp chất điều chế từ than đá và sulfur (S, hay lưu huỳnh) khi đốt các lá phiếu bầu để tạo ra khói màu đen.

Trái lại để tạo ra khói màu trắng, các hồng y đã thêm kali chlorat (KClO₃), lactose (C₁₂H₂₂O₁₁) và chloroform.

Nhà sử học Frederic J. Baumgartner nói rằng lần đầu tiên khói trắng được dùng để báo hiệu đã chọn ra được tân Giáo hoàng là vào kỳ mật nghị năm 1914.

Cũng theo ông, việc sử dụng hai màu khói trắng và đen cho thấy sự tương phản, với màu trắng tượng trưng cho sự tích cực, trong khi màu đen tượng trưng cho những điều tiêu cực.

Các chuyên gia về Công giáo cũng nói rằng làn khói màu trắng tượng trưng cho sự hy vọng của Giáo hội hoàn vũ vào một “vị chủ chăn”, vào người kế vị Thánh Peter.

Giờ đây hàng ngàn người quy tụ ở quảng trường Thánh Peter cùng hàng triệu tín hữu Công giáo và những người ngoại đạo đều hướng ánh mắt về ống khói trên nóc nhà nguyện Sistine, mong đợi sớm được trông thấy làn khói màu trắng xuất hiện một lần nữa sau 12 năm.

Mật nghị hồng y 2025 bắt đầu: Lời thề thinh lặng trong nhà nguyện Sistine

16h30 chiều 7-5 (21h30 giờ Việt Nam), 133 vị hồng y cử tri chính thức bước vào mật nghị hồng y năm 2025, bầu chọn ra vị Giáo hoàng thứ 267 của Giáo hội Công giáo.