Một nghiên cứu đa quốc gia được công bố trên tạp chí khoa học PNAS chỉ ra rằng trong 10.000 năm qua, nhóm cư dân sinh sống trên cao nguyên Tây Tạng đã tiến hóa rất nhanh chóng để trở nên ngày càng mạnh mẽ hơn.
Cao nguyên Tây Tạng có độ cao trung bình lên tới 4.500 m so với mực nước biển, bao phủ phần lớn vùng tự trị Tây Tạng và tỉnh Thanh Hải của Trung Quốc, cũng như một phần lãnh thổ của các nước láng giềng như Ấn Độ, Nepal...
Người dân sống trên cao nguyên này từ lâu đã được biết đến với khả năng thích nghi đáng nể với độ cao và môi trường khắc nghiệt.
Một phụ nữ sống ở khu vực Mustang thuộc địa phận Nepal trên cao nguyên Tây Tạng - Ảnh: KENNETH PAKER
Trong nghiên cứu này, nhà nhân chủng học Cynthia Beall từ Đại học Case Western Reserve (Mỹ) và các cộng sự đã nghiên cứu về 417 phụ nữ từ 46-86 tuổi, đã sống cả đời ở khu vực thuộc địa phận Nepal của cao nguyên Tây Tạng.
Nơi họ sống có độ cao khoảng 3.500 m so với mực nước biển.
Để giải mã khả năng thích nghi kỳ diệu của người Tây Tạng, các tác giả đã đi sâu vào một trong những dấu hiệu của sự tiến hóa thích nghi: Thành công sinh sản.
Theo đó, những người phụ nữ sinh con thành công là những người truyền lại đặc điểm của họ cho thế hệ tiếp theo.
Để làm được điều đó, họ phải có khả năng vượt qua những căng thẳng khi mang thai và sinh nở, giúp họ sinh được nhiều con khỏe mạnh hơn người khác.
Hemoglobin, protein trong các tế bào hồng cầu chịu trách nhiệm vận chuyển oxy đến các mô, là chìa khóa.
Các tác giả phát hiện ra rằng ở những người sinh nở thành công nhất, mức hemoglobin trong máu của họ không cao cũng không thấp, nhưng độ bão hòa oxy của hemoglobin lại cao.
Nhờ đó, cơ thể họ có thể tối đa hóa việc cung cấp oxy cho các tế bào và mô mà không làm đặc máu.
Những phụ nữ có tỉ lệ sinh sản thành công cao nhất cũng có tỉ lệ lưu lượng máu vào phổi cao và tim của họ có tâm thất trái rộng hơn trung bình. Tâm thất trái là ngăn tim chịu trách nhiệm bơm máu có oxy vào cơ thể.
Nhìn chung, những đặc điểm này làm tăng tốc độ vận chuyển và phân phối oxy, giúp cơ thể tận dụng tối đa lượng oxy thấp trong không khí hít vào.
Những yếu tố trên được cho là đã cải thiện dần dần qua từng thế hệ. "Hiểu được cách các quần thể như thế này thích nghi giúp chúng ta nắm bắt tốt hơn các quá trình tiến hóa của con người" - TS Beall nói với tờ Science Alert.
