Tờ South China Morning Post (SCMP) ngày 13/8 bình luận rằng Bắc Kinh đang hài lòng khi trong vòng chưa đầy 200 ngày, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gần như phá vỡ một trong số ít những di sản chính sách đối ngoại từ nhiệm kỳ đầu tiên của mình: nhóm Bộ Tứ (Quad), cơ chế đối thoại an ninh bốn bên bao gồm Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Australia.
Cơ chế này được Mỹ và các đối tác, đồng minh thân cận thúc đẩy nhằm ứng phó với thách thức từ Trung Quốc ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Đối thoại Tứ giác An ninh (tên tiếng Anh: Quadrilateral Security Dialogue, hay còn gọi là Quad, Bộ Tứ, Bộ tứ Kim cương) là một cơ chế đối thoại an ninh giữa Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ. Ảnh: Getty
Ấn - Nhật dính đòn thuế quan
Vẫn chưa rõ ràng về động lực khiến ông Trump làm gia tăng căng thẳng mối quan hệ với Ấn Độ và Nhật Bản thông qua thuế quan, đe dọa trừng phạt và những chỉ trích, song SCMP cho rằng nguyên nhân có thể đến từ động cơ chính trị bên trong nước Mỹ hơn là sự gắn kết chiến lược. Ấn Độ và Nhật Bản là hai trong số đối tác khu vực quan trọng nhất của Washington nhằm đối trọng với Bắc Kinh.
Tuy nhiên, thiệt hại vừa hữu hình vừa có khả năng kéo dài, đặt tính khả thi chiến lược của nhóm Bộ Tứ vào thử thách nghiêm trọng nhất kể từ khi hoạt động của nhóm này được nối lại vào năm 2017.
SCMP đưa tin, kể từ tháng 4 năm nay, Tổng thống Trump đã áp đặt thuế quan đối ứng 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ và đe dọa áp thuế bổ sung 25% đối với việc nước này tiếp tục mua dầu của Nga. Đến ngày 6/8, lời đe dọa này đã trở thành hiện thực.
Nhà lãnh đạo Mỹ tuyên bố rằng mức thuế quan cao đã giáng một "đòn mạnh" vào nền kinh tế đang gặp khó khăn của Nga, nhưng động thái này đồng thời đẩy quan hệ Mỹ - Ấn Độ xuống mức thấp nhất kể từ năm 1998, thời điểm Delhi tiến hành các vụ thử hạt nhân và vấp phải phản ứng dữ dội từ cộng đồng quốc tế.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, một trong những lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm Nhà Trắng sau khi ông Trump tái đắc cử, rõ ràng đã bị bất ngờ trước mức thuế quan nhắm vào Ấn Độ.
Trong khi đó, theo hãng thông tấn Al Jazeera (Qatar), Mỹ mới đây đã đưa nhóm vũ trang Balochistan ở Pakistan vào danh sách "khủng bố nước ngoài". Động thái này được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Trump đang tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với chính phủ Pakistan, "đối thủ truyền kiếp" của Ấn Độ.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (trái) đang chuẩn bị cho chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên sau 7 năm để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào cuối tháng này. Ảnh: China Daily
Hôm 10/8, Thủ tướng Modi đã cam kết theo đuổi chính sách tự lực cánh sinh hơn, sau khi từ chối lời đề nghị của Mỹ bán máy bay chiến đấu tàng hình F-35 cho Ấn Độ. Vụ việc cho thấy trở ngại đáng kể đối với quan hệ đối tác quốc phòng đang phát triển giữa Washington và Delhi.
Theo SCMP, đồng minh hiệp ước của Mỹ là Nhật Bản cũng trở thành một trong những mục tiêu hàng đầu trong chiến dịch áp thuế đối ứng toàn diện của chính quyền Tổng thống Trump, đặc biệt với mặt hàng thép và ô tô.
Mâu thuẫn với chính quyền Trump đã nổi lên như một trong những thách thức chính trị lớn nhất đối với cả Thủ tướng Ấn Độ Modi và người đồng cấp Nhật Bản Ishiba Shigeru.
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba (trái) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh APEC 2024 tại Peru vào ngày 15/11/2024. Ảnh: Văn phòng Thủ tướng Nhật Bản
Hợp tác thực dụng với Bắc Kinh
Trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Washington, New Delhi và Tokyo đã chuyển sang hợp tác thực dụng với Bắc Kinh. Đáng chú ý nhất là việc ông Modi đang chuẩn bị cho chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên sau 7 năm để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào cuối tháng này.
Theo SCMP, một dấu hiệu căng thẳng khác trong nhóm Bộ Tứ là Ấn Độ vẫn chưa công bố chi tiết cuối cùng về kế hoạch tổ chức Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo nhóm Bộ Tứ (Quad), ban đầu dự kiến được tổ chức tại New Delhi vào tháng tới. Ngày càng có nhiều đồn đoán rằng hội nghị này có thể bị trì hoãn hoặc thậm chí bị chuyển địa điểm.
Ngay cả khi hội nghị diễn ra theo đúng kế hoạch, các mối đe dọa thương mại và trừng phạt đơn phương của Mỹ đối với các đồng minh Bộ Tứ đã làm xấu đi bầu không khí chung, gây khó khăn cho việc thể hiện sự đoàn kết cần thiết trước Bắc Kinh, đặc biệt là sau chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Ấn Độ Modi.
SCMP nhận định, các chính sách của chính quyền Trump đang mở ra những cơ hội chiến lược cho Trung Quốc. Bắc Kinh đã đề xuất các cuộc trao đổi cấp cao, nới lỏng hạn chế đầu tư và đề xuất nỗ lực chung để đối phó thuế quan của Mỹ, tận dụng vị thế là đối tác thương mại hàng đầu của cả Ấn Độ và Nhật Bản.
Tầm quan trọng chiến lược của nhóm Bộ Tứ đang được theo dõi sát sao chưa từng có, đặc biệt là khi Ấn Độ tự tin khẳng định mình hơn trong khi vẫn duy trì truyền thống không liên kết. Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để dự đoán tương lai của cơ chế này.
SCMP chỉ ra, suy cho cùng, nhóm Bộ Tứ ban đầu hình thành bởi những lo ngại chung về ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc. Bất chấp những căng thẳng dưới chính sách “ngoại giao giao dịch” (transactional diplomacy) của Tổng thống Trump, khả năng đoàn kết của nhóm, bắt nguồn từ nhận thức chung về mối đe dọa và động lực thể chế, có thể sẽ giúp họ vượt qua được những căng thẳng hiện tại.
Đặc biệt, Nhật Bản và Ấn Độ dường như cam kết hợp tác an ninh lâu dài, ngay cả khi Trung Quốc đưa ra những đề nghị kinh tế ngắn hạn, vì các nước này vẫn có quan điểm đối lập với Trung Quốc.
