Theo Bộ Y tế, đuối nước vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em tại Việt Nam, đặc biệt trong độ tuổi từ 5 đến 14. Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ trong công tác phòng, chống đuối nước, song tỷ lệ tử vong do tình trạng này vẫn chưa giảm nhanh như mong đợi.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê năm 2021 cho thấy, toàn cầu có khoảng 300.000 trường hợp tử vong do đuối nước, với 57% là trẻ em và thanh thiếu niên. 92% số ca xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.
Tại Việt Nam, cùng năm trên ghi nhận hơn 4.000 ca tử vong do đuối nước, trong đó 40% là trẻ em dưới 14 tuổi.
Hậu quả nặng nề và những quan niệm sai lầm
Bác sĩ chuyên khoa 1 Hồ Thanh Lịch, Phó trưởng khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn (TPHCM), cho biết khi trẻ bị đuối nước sẽ dẫn đến ngưng tim. Nếu không được hồi sức tim phổi (thổi ngạt, ép tim) kịp thời và đúng cách, não sẽ bị tổn thương do thiếu oxy.
Thời gian chịu đựng thiếu oxy của não tối đa 4-5 phút, nếu quá giới hạn này, bệnh nhân sẽ dẫn đến tổn thương não không hồi phục, gây tử vong hoặc di chứng thần kinh. Do đó, cần thực hiện sơ cứu đúng cách để tránh những di chứng nặng nề cho trẻ.
Theo bác sĩ Lịch, mặc dù có nhiều cảnh báo và hướng dẫn cấp cứu đuối nước, nhưng vẫn còn nhiều trường hợp áp dụng những phương pháp sai lầm, như vác ngược trẻ đuối nước lên vai rồi chạy, hoặc đang ép tim, hà hơi thổi ngạt cho trẻ nhưng khi tim chưa có nhịp trở lại đã dừng để tiếp tục bế vác.
Một số trường hợp sau khi thấy trẻ tỉnh lại thì đưa về nhà nghỉ ngơi. Tuy nhiên, điều này là không nên khi trẻ vẫn cần được đưa đến các cơ sở y tế để tiếp tục kiểm tra và theo dõi các biến chứng sau đuối nước.
Bác sĩ khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn chăm sóc bệnh nhân (Ảnh: Bệnh viện).
Thậm chí, nhiều trường hợp trẻ được đưa lên bờ chậm trễ do quan niệm dân gian người nhà vớt lên thì không thể cứu được, phải tri hô nhờ người khác tới vớt giùm, cấp cứu giùm thì trẻ mới sống.
Sơ cấp cứu trẻ đuối nước thế nào mới đúng cách?
Bác sĩ Hồ Thanh Lịch phân tích, trẻ bị đuối nước khi được vớt lên bờ và có tình trạng không tỉnh, không thở, ngưng tim cần phải hồi sức tim phổi ngay, vì đây là thời điểm vàng để cứu sống trẻ.
Bác sĩ Lịch chia sẻ về các bước hồi sức tim phổi, sơ cứu trẻ đuối nước như sau:
Thứ nhất, đánh giá hiện trường. Hãy đánh giá tình hình của trẻ trước khi bắt đầu hồi sinh tim phổi, rằng trẻ có đang bất tỉnh, có ngưng thở hay thở ngáp, mạch bẹn hoặc mạch cảnh có bắt được không.
Thứ hai, kiểm tra phản ứng của trẻ.
Thứ ba, nếu trẻ không có phản ứng, hãy la to và yêu cầu mọi người xung quanh giúp đỡ gọi ngay 115. Lưu ý, không để trẻ một mình để đi gọi cấp cứu. Trong trường hợp không có ai xung quanh, bạn hãy thực hiện hồi sức CPR cho trẻ trong 2 phút rồi mới gọi cấp cứu.
Thứ tư, mở lối thông khí.
Thứ năm, thực hiện thổi ngạt nếu đứa trẻ không tự thở được.
Thứ sáu, thực hiện ép tim ngoài lồng ngực khoảng 30 lần.
Thứ bảy, lặp lại chu trình này trong vòng 2 phút.
Trẻ em nên học các kỹ năng an toàn dưới nước trong môi trường có giám sát (Ảnh: WHO Việt Nam).
Sau 2 phút, nếu trẻ vẫn chưa thể tự thở bình thường được, không ho, không có bất kỳ một cử động nào, hãy để trẻ nằm yên rồi chạy đi gọi cấp cứu. Sau đó, tiếp tục lặp lại quy trình hà hơi thổi ngạt và ép tim ngoài lồng ngực cho đến khi có dấu hiệu sống hoặc có sự trợ giúp của nhân viên y tế.
Nếu trẻ bắt đầu tự thở trở lại, hãy đặt trẻ nằm ở tư thế hồi sức và nhớ thường xuyên quan sát kiểm tra hơi thở của trẻ cho đến khi bàn giao cho nhân viên y tế.
Bác sĩ Lịch khuyến cáo, phụ huynh khi cho trẻ vui chơi tại các khu vực chứa nước (hồ bơi, sông, suối, biển…) cần luôn chú ý quan sát trẻ và chỉ nên cho trẻ vui chơi tại những nơi được giám sát bởi nhân viên cứu hộ.
Ngoài ra, cần phải giáo dục, hướng dẫn cho trẻ nhận biết các nơi nguy hiểm, có nguy cơ cao xảy ra đuối nước. Đồng thời, đăng ký cho trẻ tham gia các lớp học bơi lội để hạn chế nguy cơ xảy ra tai nạn.
