Cả đột quỵ và đột tử đều diễn ra bất ngờ, có thể cướp đi tính mạng chỉ trong tích tắc nếu không can thiệp kịp thời. Dù vậy, theo TS.BS Giang Minh Nhật, Phó trưởng khoa Hồi sức tim mạch, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, đây là hai tình trạng hoàn toàn khác biệt về nguyên nhân và cách xử lý, cần được phân biệt rõ từ đầu.
Đột quỵ và đột tử do tim tuy cùng thuộc nhóm cấp cứu tối khẩn cấp nhưng khác nhau về cơ chế bệnh sinh, biểu hiện và cách xử lý (Ảnh minh họa: Shutterstock)
Phân biệt đột tử do tim - đột quỵ
Đột tử do tim bắt nguồn từ nguyên nhân thường gặp nhất là nhồi máu cơ tim cấp. Đây là tình trạng dòng máu từ động mạch vành cấp máu nuôi cơ tim bị tắc nghẽn, thường là do huyết khối, làm cơ tim bị tổn thương và chết đi.
Đột tử do tim không chỉ gặp ở người có tiền sử bệnh tim, mà còn có thể xuất hiện ở những người khỏe mạnh, do rối loạn nhịp tim đột ngột. Một số nguyên nhân tiềm ẩn bao gồm suy tim, bệnh cơ tim hoặc thiếu máu cơ tim kéo dài.
Ngược lại, đột quỵ là tình trạng mạch máu nuôi não bị “tắc nghẽn” (nhồi máu não) hay bị “vỡ” (xuất huyết não).
Não ở điều kiện bình thường không tích trữ oxy, hoạt động chủ yếu phụ thuộc vào mạng lưới mạch máu dày đặc cung cấp oxy cho các tế bào. Khi đột quỵ xảy ra, tình trạng thiếu máu nuôi làm các tế bào não xung quanh mạch máu bị thiếu dưỡng chất và oxy. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 3-4 phút, các tế bào não bắt đầu chết đi.
Theo đó, biểu hiện của đột tử do nhồi máu cơ tim cấp và đột quỵ cũng có sự khác nhau.
| Đột tử do tim | Đột quỵ |
- Đau ngực: Hầu hết bệnh nhân nhồi máu cơ tim có cảm giác đè nặng, đau nhói hay đau thắt nghẹt vị trí giữa ngực, kéo dài vài phút. Cơn đau có thể một cơn hoặc kéo dài nhiều cơn. - Cảm giác khó chịu lan đến nhiều vị trí khác của cơ thể như cánh tay, lưng, cổ, hàm dưới. - Khó thở kèm các triệu chứng khác như vã mồ hôi lạnh, buồn nôn, choáng váng. - Diễn tiến có thể dẫn đến mất tri giác, không đáp ứng khi lay gọi, ngưng thở, thở không hước, kiểm tra tim không còn đập, mạch không nảy. | Triệu chứng méo miệng thường được gọi là F.A.S.T, bao gồm những biểu hiện sau: - Méo miệng (Face Drooping - F): Méo miệng một bên, biểu hiện rõ nhất khi cười, nhe răng, đôi khi có cảm giác tê một bên mặt. - Yếu liệt tay chân (Arm weakness - A): Một bên tay chân yếu, liệt hay mất cảm giác; tay rơi xuống khi được yêu cầu đưa lên cao, một tay rơi xuống. - Ngôn ngữ bất thường (Speech difficulty - S): Không thể nói, không thể hiểu lời nói. Có thể yêu cầu người bệnh lặp lại một câu nói đơn giản để xem họ có thể lặp lại được hay không. - Thời gian (Timing - T): Thời gian là sự sống còn của não, vì vậy bệnh nhân cần được đưa đến cơ sở y tế sớm nhất. Tri giác có thể bất thường, nhưng kiểm tra tim vẫn còn đập, mạch còn nảy. |
Đây là tình trạng tối cấp cứu, bệnh nhân cần được hồi sức tim phổi và đưa đến cơ sở y tế có chuyên khoa tim mạch ngay lập tức. | Thời gian là sự sống còn của tế bào não, bệnh nhân cần được ổn định vị trí và đưa đến cơ sở y tế điều trị càng sớm càng tốt. Thời gian "vàng" điều trị đột quỵ là trong vòng 6 giờ. |
Điểm chung của đột tử - đột quỵ
Bác sĩ Nhật nhấn mạnh, đột tử do tim và đột quỵ là hai tình huống cấp cứu hoàn toàn khác nhau về triệu chứng, nhưng lại có chung nhiều yếu tố nguy cơ bao gồm hút thuốc lá, huyết áp cao, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, ít vận động thể lực, béo phì, có người thân mắc bệnh tim mạch.
Chính vì thế, nguyên tắc cơ bản phòng ngừa đột quỵ và đột tử do tim nhìn chung giống nhau là có lối sống lành mạnh
Dù ở bất cứ độ tuổi nào, mọi người nên duy trì vận động thể lực thể thao đều đặn (ít nhất 30 phút/ngày, hầu hết các ngày trong tuần), duy trì cân nặng lý tưởng bằng khẩu phần ăn hợp lý (nhiều rau xanh, trái cây, ít chất mỡ bão hoà, và cholesterol, ít muối), ngưng hút thuốc lá, giảm lượng cồn trong thức uống.
Ngoài ra, nên khám sức khoẻ định kỳ để phát hiện và chẩn đoán sớm các yếu tố nguy cơ tim mạch gây xơ vữa động mạch như huyết áp cao, rối loạn lipid máu, rung nhĩ, đái tháo đường… Tuỳ theo giai đoạn bệnh lý và đặc điểm lối sống từng bệnh nhân, các bác sĩ chuyên khoa sẽ tư vấn chế độ điều trị và theo dõi hợp lý.
Đột quỵ và đột tử do nhồi máu cơ tim cấp mặc dù là các tình trạng bệnh lý nặng nề, có khả năng để lại nhiều di chứng và hệ quả lâu dài; nhưng mọi người có thể phòng ngừa bằng kiến thức đúng, nhận diện sớm triệu chứng, xử trí ban đầu thích hợp.
Bên cạnh đó, việc thay đổi lối sống tích cực, chẩn đoán sớm các bệnh lý tim mạch do xơ vữa mạch máu và tuân thủ điều trị hoàn toàn có thể giúp giảm đáng kể sự xuất hiện đột quỵ và đột tử do nhồi máu cơ tim cấp.
